انواع روش درمان فیبروم

روش های درمان فیبروم چیست؟

فیبروم رحمی یا میوما چیست؟

فیبروم به تومورهای خوش خیمی (غیر سرطانی) گفته می شود که غالبا در سنین باروری در رحم ظاهر می شوند.

فیبروم های رحمی که با نام های لیومیوما (leiomyoma) یا میوما (myoma) نامیده می شوند، با افزایش خطر سرطان رحم همراه نیستند و تقریبا هرگز به سرطان تبدیل نمی شوند.

بسیاری از خانم ها در طول زندگی به میوما مبتلا می شوند، اما شاید از وجود آن بی اطلاع باشند.

زیرا اغلب بدون هیچ گونه علامتی می باشند و پزشک ممکن است بطور اتفاقی طی معاینه لگن یا سونوگرافی قبل از تولد آن را کشف کند.

از نظر اندازه، فیبروم می تواند آنقدر کوچک باشد که با چشم دیده نشود، اما در برخی موارد نیز به صورت توده هایی درمی آید که باعث بزرگ شدن رحم میشود.

میوما می تواند تکی یا چندتایی باشد و در موارد شدید، رحم را آنقدر متسع (گشاد) می کند که باعث افزایش وزن می شود.

فیبروم ها تومورهای خوش خیمی هستند که غالبا در سنین باروری در رحم  ظاهر می شوند
فیبروم ها تومورهای خوش خیمی هستند که غالبا در سنین باروری در رحم ظاهر می شوند

 

علائم میوما یا فیبروم رحمی را بشناسیم

در بسیاری از موارد میوما هیچ علامتی ندارد.

در مواردی که علامت دار می شود، علائم آن می تواند تحت تأثیر محل، اندازه و تعداد، متفاوت باشد.

شایع ترین علائم فیبروم رحمی عبارتند از:

  • خونریزی شدید قاعدگی
  • طولانی شدن دوره قاعدگی تا بیش از یک هفته
  • فشار یا درد در ناحیه لگن
  • تکرر ادرار
  • مشکل در تخلیه مثانه
  • یبوست
  • کمردرد یا پا درد

 

انواع فیبروم چیست؟

فیبروم ها به طور کلی توسط مکان استقرارشان طبقه بندی می شوند.

فیبروم های اینترامورال (Intramural fibroids) در دیواره عضله رحمی رشد می کند.

میوماهای زیر مخاطی (Submucosal fibroids) داخل حفره رحم و فیبروم های زیر پوستی (Subserosal fibroids) به طرف خارج از رحم رشد می کنند.

در صورتی که فیبروم های موکوزال با پایه ای آویزان شده باشند به آن ها ساب موکوزال پدانکوله (Pedunculated Submucosal) گفته می شود.

انواع فیبروم رحمی
انواع فیبروم رحمی

 

دلایل به وجود آمدن میوما یا فیبروم چیست؟

اگرچه، علت میوما کاملا مشخص نیست، اما تحقیقات انجام شده و مطالعات بالینی به عوامل زیر اشاره می کنند:

 

  • تغییرات ژنتیکی

بسیاری از فیبروم ها حاوی تغییراتی در ژن ها هستند که این تغییرات در سلول های طبیعی عضله رحم دیده نمی شود. در صورتی که یک نسل یا دو نسل قبل از یک فرد مبتلا به فیبروم های رحمی بوده اند بهتر است وی تحت نظر پزشک باشد.

 

  • هورمون ها

استروژن و پروژسترون، دو هورمون تحریک کننده رشد دیواره رحم هستند و در طول چرخه قاعدگی آنجا را برای بارداری احتمالی آماده سازی می کنند و به نظر می رسد در تقویت رشد فیبروم ها موثرند. میوماها گیرنده های استروژن و پروژسترون بیشتری نسبت به سلول های عضلانی طبیعی رحم دارند و به همین دلیل است که پس از یائسگی کوچک می شوند.

 

  • فاکتورهای رشد

عواملی که برای حفظ بافت ها به بدن کمک می¬کنند، مانند فاکتور رشد شبه انسولین نیز، می¬توانند بر رشد فیبروم تأثیر بگذارند.

 

  • تغذیه نامناسب

یکی از مهم ترین فاکتورهایی که می¬تواند منجر به تشکیل فیبروم رحمی شود و یا در صورت وجود آن را تشدید کند داشتن روش تغذیه نامناسب است. در صورتی که علاقه مند به اصلاح سبک زندگی خود هستید بهتر است از خوردن مواد غذایی زیر اجتناب کنید: شیرینی ها، نان های بدون سبوس، الکل و یا نوشیدنی های الکل دار و فست فودها و ...

در مقابل تحقیقات نشان داده است که خوردن غذاهایی که حاوی ویتامین D هستند مانند ماهی ها به طور چشم گیری خطر ابتلا به فیبروم رحمی را کاهش می دهد.

 

  • اضافه وزن

هر چند اطلاعات دقیقی از تاثیر چاقی بر فیبروم در دست نیست اما آمار نشان داده است که فیبروم در بانوانی که دارای اضافه وزن بوده اند به مراتب بیشتر دیده شده است.

 

رشد میوما یا فیبروم چگونه اتفاق می افتد؟

محققین بر این باورند که فیبروم های رحمی از یک سلول بنیادی در بافت ماهیچه صاف رحم (myometrium) ایجاد می شود.

این سلول منفرد به طور مکرر تقسیم می شود و در نهایت به توده محکمی که از بافت های اطراف متمایز است تبدیل می شود.

الگوی رشد میوماهای رحمی متفاوت است.

ممکن است به آرامی یا به سرعت رشد کنند، یا ممکن است به همان اندازه باقی بمانند.

برخی از آن ها به جوانه های در حال رشد تبدیل می شوند، در حالی که برخی ممکن است به خودی خود کوچک شوند.

بسیاری از فیبروم هایی که در دوران بارداری وجود دارند، بعد از بارداری به موازات برگشتن اندازه رحم به حالت طبیعی، کوچک یا ناپدید می شوند.

 

عوامل خطر (ریسک فاکتورها)

عوامل خطر شناخته شده ای که می توانند بر رشد فیبروم تأثیر بگذارند عبارتند از: شروع قاعدگی در سنین پایین، چاقی، کمبود ویتامین D؛ رژیم غذایی غنی از گوشت قرمز و فقیر از سبزیجات برگی، میوه و لبنیات، و نوشیدن مشروبات الکلی از جمله آبجو خطر ابتلا به فیبروم ها را افزایش می دهد.

همچنین اگر مادر یا خواهر شما میوما داشته است، شما نیز شانس بیشتری برای داشتن آن دارید.

 

عوارض فیبروم های رحمی چیست؟

اگرچه فیبروم های رحمی معمولا خطرناک نیستند، اما می توانند باعث ناراحتی شوند و منجر به بروز عوارض خطرناکی شوند.

از مهمترین عوارض آنها کاهش تعداد گلبول های قرمز خون (کم خونی) به دلیل خونریزی سنگین است که باعث ضعف و خستگی می شود.

اگرچه به ندرت، ولی گاهی برای جبران این کمبود، انتقال خون ضروری می شود.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده یا تجربه موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:

• درد مستمر در ناحیه لگن

• دوره های قاعدگی بسیار سنگین، طولانی و دردناک

• لکه بینی یا خونریزی بین دوره ها

• مشکل در تخلیه مثانه

• کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون (کم خونی) در صورتی که توضیح دیگری نداشته باشد

 

نکته

در صورت مشاهده خونریزی شدید واژینال یا درد شدید و ناگهانی لگن، باید سریعا به پزشک یا سایر مراکز درمانی مراجعه و موضوع را پیگیری کنید.

 

تشخیص میوما یا فیبروم رحمی

فیبروم رحم معمولا طی معاینه معمولی لگن حس می شود.

پزشک ممکن است بی نظمی در شکل رحم را احساس کند و این نشان دهنده وجود فیبروم ها است.

در صورت وجود این علامت، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را انجام دهد:

  • تست های آزمایشگاهی

اگر خونریزی قاعدگی شما غیر عادی است، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای بررسی دلایل احتمالی تجویز کند. این موارد می تواند شامل شمارش کامل خون (CBC) یا سایر آزمایشات باشد.

معاینه معمولی لگن اولین روش تشخیص فیبروم های رحمی است
معاینه معمولی لگن اولین روش تشخیص فیبروم های رحمی است


 

  • سونوگرافی

در صورت نیاز به تأیید، پزشک ممکن است سونوگرافی را پیشنهاد کند. این کار به منظور تأیید تشخیص، و نقشه و اندازه گیری فیبروم ها و توسط امواج صوتی صورت می گیرد.

 

  • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

در صورتی که سونوگرافی سنتی اطلاعات کافی را در اختیار پزشک قرار ندهد، او ممکن است تصویربرداری را پیشنهاد کند. تصویربرداری MRI اندازه و محل فیبروم ها را با جزئیات بیشتری نشان می دهد و به تعیین گزینه های درمانی مناسب کمک می کند.

 

  • هیستروسونوگرافی

هیستروسونوگرافی از محلول آب نمک استریل برای باز کردن حفره رحم استفاده می کند و گرفتن تصویر از فیبروم های زیر موکوسی و مخاط رحم را آسانتر می کند.

با هیستو سونوگرافی می توان به تصاویر واضح تری از فیبروم و محل آن دست یافت
با هیستو سونوگرافی می توان به تصاویر واضح تری از فیبروم و محل آن دست یافت


 

  • هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography)

در این روش برای واضح کردن حفره رحمی و لوله های تخمدان در تصاویر اشعه ایکس، از رنگ استفاده می شود. این به پزشک کمک می کند تا متوجه شود که لوله های تخمدان باز هستند یا بسته، و همچنین می تواند فیبروم های زیر موکوس را مشاهده کند.

هیستروسالپنگوگرافی با استفاده از رنگ امکان دیدن لوله های تخمدان را نیز فراهم می کند
هیستروسالپنگوگرافی با استفاده از رنگ امکان دیدن لوله های تخمدان را نیز فراهم می کند

 

  • هیستروسکوپی

پزشک تلسکوپ کوچکی به نام هیستروسکوپ را وارد رحم می کند. سپس محلول نمکی را به درون رحم تزریق می کند تا حفره آن باز شود و بتواند دیواره های رحم و دهانه لوله های تخمدان را معاینه کند.

هیستروسکوپ با باز کردن دهانه رحم امکان بررسی دیواره رحم و لوله ها را بیشتر می کند
هیستروسکوپ با باز کردن دهانه رحم امکان بررسی دیواره رحم و لوله ها را بیشتر می کند

 

 

  • درمان میوما یا فیبروم رحمی

گزینه های درمانی زیادی برای رفع فیبروم وجود دارد که پزشک در مورد آن تصمیم می گیرد. میوما در بسیاری از موارد بدون علامت یا دارای علائم خفیفی است که فرد می تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد. در این موارد میوما بندرت مانع بارداری می شود. معمولا به آرامی رشد می کند و بعد از یائسگی همراه با کاهش سطح هورمون های تولید مثلی کوچک می شود.

 

  • درمان با دارو

با توجه به اندازه و محل قرار گیری آن ممکن است پزشک شروع به دارو درمانی کند. داروهای فیبروم رحمی هورمون هایی را هدف قرار می دهند که چرخه قاعدگی را تنظیم می کند و علائمی مانند خونریزی شدید قاعدگی و فشار لگن را درمان می کنند. آنها فیبروم ها را کاملا از بین نمی برند، اما ممکن است باعث کوچک شدن آنها شوند.

 

  • سونوگرافی متمرکز شده

سونوگرافی متمرکز شده (FUS) یک روش درمانی غیر تهاجمی، بی خطر و موثر برای از بین بردن میوما است. این روش نیازی به برش ندارد و سرپایی انجام می شود. بیمار داخل یک اسکنر MRI قرار می گیرد که مجهز به سونوگرافی است. تصاویر محل دقیق فیبرومها را به پزشک می دهد و به کمک امواج صوتی (فراصوت) بافت میوما گرم شده، از بین می رود.

سونوگرافی متمرکز شده (FUS) یک روش درمانی غیر تهاجمی، بی خطر و موثر برای از بین بردن فیبروم است
سونوگرافی متمرکز شده (FUS) یک روش درمانی غیر تهاجمی، بی خطر و موثر برای از بین بردن فیبروم است


 

  • آمبولیزاسیون شریان رحمی

ذرات كوچک (عوامل آمبوليک) به درون سرخرگ های تغذیه کننده رحم تزریق و جريان خون به سمت فيبروم ها قطع می شود و منجر به كاهش و از بین رفتن آنها می شود.

در آمبولیزاسیون شریان رحمی با قطع جریان خون، فیبروم ها از بین می روند
در آمبولیزاسیون شریان رحمی با قطع جریان خون، فیبروم ها از بین می روند

 

  • فرسایش بسامد (فرکانس) رادیویی

در این روش، از انرژی فرکانس رادیویی برای تخریب و از بین بردن فیبروم های رحمی و رگ های خونی تغذیه کننده آنها استفاده می شود. این کار را می توان در طی یک عمل لاپاراسکوپی یا خارج رحمی انجام داد. روشی مشابه به نام کرایومیولیز نیز میوما را با انجماد از بین می برد.

در روش فرسایش بسامد رادیویی از انرژی فرکانس رادیویی برای تخریب فیبروم های رحمی استفاده می شود
در روش فرسایش بسامد رادیویی از انرژی فرکانس رادیویی برای تخریب فیبروم های رحمی استفاده می شود


 

میومکتومی لاپاروسکوپی یا رباتیک

میومکتومی رباتیک به پزشک نمایی بزرگتر و سه بعدی از رحم می دهد و جراح با استفاده از دوربین کوچک متصل به یکی از ابزارها، ناحیه شکم را روی مانیتور مشاهده می کند. این روش دقت و انعطاف پذیری بیشتری نسبت به روش ها دارد. جراح با استفاده از ابزارهای باریک وارد شده از برش های کوچک در شکم، میوما را برداشته و رحم را تغییر نمی دهد.

 

  • میومکتومی هیستروسکوپی

در صورتی که میوم ها در داخل رحم باشند (ساب موکوزال) این روش گزینه خوبی است. جراح با استفاده از وسایل وارد شده از طریق واژن و دهانه رحم به رحم، به آنها دسترسی پیدا کرده و آنها را از بین می برد.

 

  • میومکتومی شکم

وقتی فیبروم ها متعدد، بسیار بزرگ یا بسیار عمیق هستند، پزشک ممکن است از روش جراحی باز شکمی برای از بین بردن آنها استفاده کند. اما جای زخم بعد از عمل می تواند در باروری آینده تأثیر بگذارد.

برخی از منابع درمان های جایگزین مانند رژیم غذایی خاص، مگنت تراپی، گیاهان دارویی یا هومیوپاتی را ترویج می کنند. تاکنون هیچ مدرک علمی برای حمایت از اثر بخشی این تکنیک ها در دست نیست.

 

  • خطر ابتلا به فیبروم های جدید

در همه روش هایی که ذکر شد (بجز هیسترکتومی)، جوانه های ریز میوما که در حین عمل تشخیص داده نشده اند، می توانند رشد کنند. همچنین در برخی از روش ها (میومکتومی لاپاروسکوپی یا رباتیک، فرسایش رادیویی یا جراحی سونوگرافی متمرکز) ممکن است فقط بعضی از فیبروم های موجود درمان شوند.

 

  • تاثیرات فیبروم بر دیگر اندام‌های بدن

فیبروم ها با توجه به این که در چه ناحیه ای رشد کرده اند می توانند منجر به بروز برخی از مشکلات زیر شوند:

1- درصورتی که فیبروم در ناحیه پشت و پایین رحم رشد کرده باشد می تواند با تاثیر گذاری بر حرکات روده موجب مشکلات گوارشی برای فرد بیمار مانند یبوست و یا هموروئید شود.

2- اگر فیبروم ویا میوما در ناحیه جلویی پایین رحم تشکیل شده باشد به دلیل افزایش فشار بر مثانه مشکلاتی مانند تکرر ادرار به وجود خواهد آمد.

3- در صورتی که محل رشد فیبروم در کنار های رحم باشد و اندازه آن در حال بزرگ شدن باشد منجر به ایجاد فشار بر روی هالب شده و در صورت تداوم این فشار کلیه ها می توانند دچار عارضه هیدرونفروز می شوند.

4- این مورد اگرچه بسیار نادر است اما در صورتی که محل رشد فیبروم به گونه ای باشد که به دیواره میان مثانه و کلیه فشار وارد کند، این فشار موجب برگشت ادرار خواهد شد که می تواند منجر به مشکلات جدی تری شود.

 

بارداری و فیبروم

اگرچه، در اغلب موارد فیبروم تعارضی با بارداری ندارد، اما این امکان نیز وجود دارد که بعضی از انواع آن، بخصوص انواع زیر موکوسی، باعث نازایی یا سقط جنین شوند.

به علاوه، افرادی که مایل به باردار شدن هستند باید بدانند که بعضی روش ها از جمله، هیسترکتومی و فرسایش آندومتر شانس باردار شدن را از بین می برند.

آمبولیزاسیون شریان رحمی و فركانس پرتونگاری هم نمی توانند بهترین گزینه باشند.

میومکتومی می تواند درمان انتخابی مناسبی باشد با این حال، بهتر است حتما با پزشک مشورت کرد.

 

آیا می توان در حین سزارین اقدام به برداشتن فیبروم کرد؟

یکی از مهم ترین دغدغه مادران باردار مبتلا به فیبروم درباره شرایط برداشتن فیبروم رحمی همزمان با سزارین است.

در اغلب موارد برداشتن فیبروم به دلیل وجود رگ های خونی زیاد در رحم هنگام سزارین توسط متخصص زنان و زایمان توصیه نمی شود.

اگرچه پزشک می تواند با توجه به شرایط بیمار و انجام بررسی های دقیق تصمیم به برداشتن فیبروم اتخاذ کند.

 

پیشگیری

محققان همچنان به بررسی علل تومورهای فیبروئیدی مشغولند و شواهد علمی کمی در مورد نحوه جلوگیری از آنها در دسترس است. اما گفته می شود که با اصلاح سبک زندگی مانند حفظ وزن طبیعی، خوردن میوه و سبزیجات، کاهش مصرف گوشت قرمز و انجام منظم ورزش های روزانه می توان خطر ابتلا به فیبروم را کاهش داد.

همچنین برخی تحقیقات نشان می دهند که استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی می تواند با خطر کمتری برای ابتلا به فیبروم همراه باشد.

 

منابع مورد استفاده

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/uterine-fibroids/symptoms-causes/syc-20354288
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/uterine-fibroids/diagnosis-treatment/drc-20354294

 

Dr. Pouran Hajian
© Copyright 2022. All rights reserved باهمکاری آسکین گرافیک
ASKIN GRAPHIC Co.